Τα Εμβόλια ανά τους Αιώνες Σώζουν την Ανθρωπότητα

Δρ. Θεόδωρος Κ. Γκαλέας

Σε όλο τον 17ο και τον 18ο αιώνα μια ατελείωτη σειρά από επιδημίες, αλλά και ενδημικές νόσους, ήταν μόνιμη μάστιγα της ανθρωπότητας, προκαλώντας χιλιάδες θύματα. Κάτω από τα μάτια των ανίκανων να αντιδράσουν γιατρών, η πανώλη, η χολέρα, η ιλαρά, η ευλογιά έκαναν περιοδικά την εμφάνισή τους στις διάφορες περιοχές της Ευρώπης. Παντού επικρατούσε τρόμος! Και επειδή δεν γνώριζαν τη φύση των νόσων αυτών, τις ονόμαζαν αδιακρίτως με το κοινό όνομα «λοιμός». Ο ιατρικός κόσμος και οι πιο μορφωμένοι δεν ήξεραν προς τα πού να στραφούν. Η αδυναμία τους διέγειρε τη φαντασία τους. Κατηγορούσαν τη μόλυνση της ατμόσφαιρας, τις επιδράσεις των άστρων, τη διαδοχή των εποχών, εχθρικές δυνάμεις που έπρεπε να εξευμενίσουν.

Σε χαλκογραφία, στο Μιλάνο, που είχε πληγεί από πανώλη διακρίνεται η περίφημη «στήλη των κακούργων» που δεν ήταν άλλη από τους ασθενείς και προειδοποιούνται «οι καλοί πολίτες» να αποφεύγουν τα μιάσματα.

Είναι γεγονός ότι είχαν επιχειρηθεί μερικές σοβαρότερες απόπειρες αντιμετώπισης του κακού. Έκαιγαν τους νεκρούς και τα ρούχα τους και απομόνωναν τους αρρώστους. Η νήσος Τιβερίνα ήταν στην αρχαία Ρώμη θαυμάσιος τόπος απομόνωσης και για το λόγο αυτό ιδρύθηκε αργότερα το μεγαλύτερο νοσοκομείο της πόλης. Ο Βοκκάκιος, στο περίφημο «Δεκαήμερο», μας περιγράφει πώς οι υγιείς ήρωες του απομονώθηκαν από τους ασθενείς σε μια βίλλα έξω από την πόλη και περίμεναν εκεί να περάσει η επιδημία της πανώλης.

Ωστόσο, ο καλύτερος τρόπος για να προστατευθεί κάποιος από αυτές τις ασθένειες είναι ο εμβολιασμός. Ο οποίος τότε, δεν υπήρχε. Κανένα φάρμακο προς το παρόν δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον εμβολιασμό που είναι το κύριο προληπτικό μέσο. Το εμβόλιο είναι βιολογικό παρασκεύασμα που έχει σκοπό να ευαισθητοποιήσει το αμυντικό σύστημα του οργανισμού, ώστε να αποκτήσει ανοσία. Περιέχει έναν παράγοντα, νεκρό ή αδρανοποιημένο, ο οποίος διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, που τον αναγνωρίζει ως ξένο και παράγει αντισώματα. Έτσι, όταν κάποια στιγμή ένας παθογόνος οργανισμός που περιέχει τον παράγοντα αυτό εισβάλει στον άνθρωπο, τα αντισώματα που έχουν αποκτήσει μνήμη για αυτόν, τον αναγνωρίζουν εύκολα και τον καταστρέφουν. Και μάλιστα, το ανοσοποιητικό σύστημα κρατάει και «αρχείο» για τον τρόπο που τα κατέστρεψε!

Ιστορία των εμβολίων Το πρώτο εμβόλιο που αναφέρεται στην Ιστορία της Ιατρικής είναι το εμβόλιο της Ευλογιάς. Το 1796, ο Βρετανός γιατρός-ερευνητής Έντουαρτ Τζέννερ, παρατήρησε ότι οι γυναίκες που άρμεγαν τις αγελάδες παρουσίαζαν φυσαλίδες στα χέρια τους και δεν νοσούσαν από ευλογιά. Ο Τζέννερ χρησιμοποίησε το πύον από τις φυσαλίδες αυτές και εμβολίασε ένα οκτάχρονο αγόρι. Το παιδί ήλθε σε επαφή με άτομα που έπασχαν από ευλογιά, αλλά δεν νόσησε. Η λέξη vaccine (βατσίν) προέρχεται από τη λατινική λέξη vacca που σημαίνει αγελάδα. Αργότερα, ο Παστέρ χρησιμοποίησε τη λέξη vaccine για όλα τα εμβόλια. Η ιστορία του εμβολίου αυτού τελειώνει το 1980, οπότε εξαλείφθηκε η ευλογιά σε όλο τον κόσμο.

Η δεύτερη γενιά εμβολίων εισήχθη το 1880 από τον Γάλλο ερευνητή Λουΐ Παστέρ. Ο άνθρωπος αυτός, στον οποίο οφείλεται η επανάσταση στην ιατρική του 19ου αιώνα, δεν ήταν γιατρός. Είχε ξεκινήσει την επιστημονική του σταδιοδρομία ως βοηθός χημικού. Το φωτισμένο μυαλό του έκανε πολλές ανακαλύψεις και μια έκρηξη ενθουσιασμού ξέσπασε σε ολόκληρη τη Γαλλία. Αποκορύφωμα, το εμβόλιο της λύσσας, που ανακάλυψε το 1885 και άφησε έκθαμβο όλο τον κόσμο. Ένα παιδάκι 9 χρόνων είχε δαγκωθεί από λυσσασμένο σκυλί. Ο Παστέρ το εμβολίασε με εγκέφαλο λυσσασμένου κουνελιού που είχε ξεραθεί στον αέρα επί δύο εβδομάδες. Ο εμβολιασμός συνεχίσθηκε με δόσεις όλο και πιο πρόσφατου εμβολίου που στο τέλος προερχόταν από καλλιέργεια μιας μόνο ημέρας. Το παιδί σώθηκε. Το Ινστιτούτο Παστέρ, που ιδρύθηκε με συνεισφορές από όλο τον κόσμο, καταδεικνύει την ευγνωμοσύνη και την αγάπη των ανθρώπων στον μεγάλο αυτό επιστήμονα που αφιέρωσε τη ζωή του για τους ανθρώπους.

Μια άλλη φυσιογνωμία που δεσπόζει είναι ο Γερμανός Κοχ που ανακάλυψε το εμβόλιο της φυματίωσης, το δονάκιο της χολέρας και όχι μόνο. Το αντίστοιχο του Παστέρ Ινστιτούτο Λοιμωδών Νοσημάτων στο Βερολίνο είναι αδιάψευστος μάρτυρας της προσφοράς του. Το 1905 πήρε το βραβείο Νόμπελ.

Αφού ο δρόμος άνοιξε, παρήχθησαν στη συνέχεια, κατά τον 20ο αιώνα, πολλά επιτυχημένα εμβόλια, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται τα εμβόλια ενάντια στη διφθερίτιδα, την ιλαρά, την παρωτίτιδα, την ερυθρά, τη μηνιγγίτιδα, τη γρίπη, τον τέτανο, την πολιομυελίτιδα, τον έρπητα και την ελονοσία αργότερα.

Ενδεικτικά, ανακοινώνεται η εξάλειψη της πολιομυελίτιδας το 1994 από τις ΗΠΑ και το 2002 από την Ευρώπη.

Εναντιώσεις στον εμβολιασμό Και ενώ ο κόσμος αγωνιούσε και αγωνιά με την εμφάνιση όλο και πιο συχνά μολυσματικών νόσων, δεν λείπουν παράλληλα οι επικρίσεις σχεδόν από τις πρώτες εκστρατείες εμβολιασμού. Οι επικρίσεις αυτές αφορούν την ηθική, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του εμβολιασμού. Μερικές θρησκευτικές ομάδες απαγορεύουν τον εμβολιασμό, ενώ κάποιες πολιτικές ομάδες εναντιώνονται στον υποχρεωτικό εμβολιασμό στα πλαίσια της ατομικής ελευθερίας.

Μέχρι πρόσφατα, τα περισσότερα εμβόλια είχαν ως στόχο τα νεογνά και τα παιδιά. Πλέον οι έφηβοι και οι ενήλικες αποτελούν και αυτοί πληθυσμούς στόχους, καθώς διακυβεύεται η ζωή και αυτών των πληθυσμών.

Τι πρέπει άραγε να κάνουμε σήμερα; Στις αναπτυγμένες χώρες φαίνεται πως όλοι οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να εμβολιαστούν για να απομακρυνθεί ο κίνδυνος των ασθενειών αυτών. Θα σκεφτόμασταν ποτέ να μην κάνουμε τα εμβόλια στα παιδιά μας και να τα αφήσουμε στην τύχη τους; Τότε θα δούμε εκατομμύρια να χάνονται όπως τα παλαιότερα χρόνια που δεν υπήρχαν ακόμη τα εμβόλια. Θα σκεφτόμασταν ποτέ οι μεγαλύτεροι να μην κάνουμε τα εμβόλια της γρίπης ή του πνευμονόκοκκου ή του έρπητα που έχουν σώσει εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές;

Στις αναπτυσσόμενες ή και υπανάπτυκτες ακόμη χώρες η δυνατότητα να εμβολιαστούν όλοι οι πληθυσμοί είναι απραγματοποίητο όνειρο. Πολύ θα ήθελαν αυτοί οι άνθρωποι να έχουν στη διάθεσή τους τα εμβόλια που εμείς ίσως αρνούμαστε. Είναι γνωστό ότι, για να πάει κάποιος σε χώρες της Αφρικής, πρέπει πρώτα να κάνει μια σειρά εμβολίων για να προστατέψει την υγεία του. Άνθρωποι που εργάζονται εκεί, μέλη μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, αλλά και ιεραπόστολοι.

Ποιο είναι το συμπέρασμα; Πολλοί είναι οι ερευνητές που έσωσαν εκατομμύρια ανθρώπων από τις πολλές μολυσματικές νόσους που μας επιτίθενται. Αδύνατο να αναφερθούν όλοι. Τους εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας με την αναφορά στον Αμερικανό δόκτορα Άλμπερτ Σέιμπιν που πρόσφερε τη σωτηρία από την πολιομυελίτιδα σε εκατομμύρια παιδάκια. Έκανε επιπλέον και μια χειρονομία εξίσου υψηλή στο ηθικό πεδίο. Αρνείται να πάρει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την ανακάλυψή του, παραιτείται από κάθε κέρδος, προσφέρει την ανακάλυψή του στα παιδάκια όλου του κόσμου και εξακολουθεί να ζει με το μισθό του πανεπιστημιακού καθηγητή. «Δεν θέλω» λέει «η συμβολή μου στην ευημερία της ανθρωπότητας να πληρωθεί με χρήματα»!!!!!!

Με την συνέχιση της πλοήγησης σας στην σελίδα μας θεωρούμε αυτόματα ότι αποδέχεστε τους όρους χρήσης μας. Αποδοχή Όροι χρήσης