Μερικές από τις συμφωνίες μεταξύ κρατών που αφορούν εμάς και τη γειτονία μας, από την ανατολή του 20ου αιώνα έως σήμερα. Η κατάληξή τους

Γράφει ο Δρ.

Θεόδωρος Κ. Γκαλέας

1.Το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας ή Σύμφωνία της Κέρκυρας

Υπογράφτηκε στις 17(4) Μαῒου 1914, μεταξύ της αλβανικής κυβέρνησης με επικεφαλής τον πρίγκηπα Βηντ και της «Αυτόνομης Δημοκρατίας της Βορείου Ηπείρου» με πρόεδρο τον Γεώργιο Χρηστάκη-Ζωγράφο. Με την υπογραφή του, τερματίστηκαν οι ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ αλβανικής χωροφυλακής-ατάκτων και Βορειοηπειρωτών (Ιερών Λόχων). Αναγνωρίστηκε η αυτονομία της Βορείου Ηπείρου μαζί με μια σειρά δικαιωμάτων για τον τοπικό πληθυσμό.Η περιοχή αποκτούσε επίσημα την αυτονομία της, υπό την αιγίδα του πρίγκιπα Βηντ της Αλβανίας, ο οποίος όμως δεν είχε ουσιαστικές αρμοδιότητες. Η αλβανική κυβέρνηση θα είχε το δικαίωμα να διορίζει και να απολύει τους κυβερνήτες και τους ανώτερους υπαλλήλους. Την 1η Ιουνίου το επικύρωσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις και λίγες μέρες αργότερα η αλβανική κυβέρνηση αποδέχτηκε τη συμφωνία και επέδωσε το επίσημο έγγραφο του πρωτοκόλλου στις 23 Ιουνίου 1914 στην αυτόνομη κυβέρνηση. Η επιμονή του Ε. Βενιζέλου έπεισε τους Βορειοηπειρώτες εκπροσώπους να επικυρώσουν και αυτοί το πρωτόκολλο της Κέρκυρας κατά την Πανειπηρωτική Συνδιάσκεψη στο Δέλβινο. Εξαίρεση αποτέλεσαν οι εκπρόσωποι της Χειμάρρας, που επέμεναν υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα (Ένωσις ή Θάνατος). Η αποδοχή της συμφωνίας ανακοινώθηκε στην Διεθνή Επιτροπή Ελέγχου. Ωστόσο, προτού τεθεί σε εφαρμογή, κηρύχθηκε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Παρόλο που το πρωτόκολλο της Κέρκυρας δεν αναιρέθηκε ποτέ από κάποια μεταγενέστερη συνθήκη, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν εφαρμόστηκε ποτέ.

2. Το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης ή Σύμφωνο

Μολότωφ-Ρίμπεντροπ (επίσημα, Γερμανοσοβιετική Συνθήκη)

Ήταν σύμφωνο μη επίθεσης, που υπέγραψαν στις 23 Αυγούστου 1939 στη Μόσχα ο Υπουργός Εξωτερικών της ναζιστικής Γερμανίας Γιοάχιμ φον Ρίμπεντροπ και ο Υπουργός Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης Βιατσεσλάβ Μιχαήλοβιτς Μόλοτοφ. Τη συνθήκη αυτή επικύρωσε το Ανώτατο Σοβιέτ, οκτώ ημέρες μετά, στις 31 Αυγούστου. Είναι χαρακτηριστικό πως μετά την υπογραφή του συμφώνου ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, πρωθυπουργός της Βρετανίας, δήλωσε πως οι ναζί «πρόδωσαν το αντι-Κομιτέρν σύμφωνο και τις αντι-Μπολσεβίκικες συμφωνίες», ενώ η αμερικανική εφημερίδα New York Herald Tribune έγραψε πως ο Χίτλερ «δεν κράτησε την υπόσχεσή του να είναι λιοντάρι προς ανατολάς και αρνάκι προς δυσμάς». Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ρεϊμόν Καρτιέ, ο μεν Στάλιν υπέγραψε το σύμφωνο με στόχο να κερδίσει χρόνο και ο Χίτλερ με την εκ προτέρων απόφαση «να το ξεσχίσει».

Στις 22 Ιουνίου του 1941 ο Χίτλερ παραβίασε το σύμφωνο αυτό και επετέθη στη Σοβιετική Ένωση (Επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα).

3. Η Συμφωνία της Καζέρτας

Ήταν μια ιστορική συμφωνία που υπογράφηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 1944 στην πόλη Καζέρτα της Νοτίου Ιταλίας, περί το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ της «ελεύθερης» ελληνικής κυβέρνησης εθνικής ενότητας που συστάθηκε στο Κάϊρο, κατόπιν δε μεταφέρθηκε στην πόλη Κάβα ντε Τιρρένι και των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων (ΕΑΜ και ΕΔΕΣ) που δρούσαν τότε στην Ελλάδα. Η συμφωνία αυτή έγινε υπό την επίβλεψη των Βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων της Μεσογείου που είχαν την έδρα τους στο παρακείμενο Σαλέρνο. Σκοπός της συμφωνίας αυτής ήταν να καθορισθούν θέματα σχετικά με τη δράση, τον έλεγχο και/ή τον αφοπλισμό των ένοπλων τμημάτων αντίστασης που είχαν δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής στον ελληνικό χώρο, προκειμένου η χώρα να οδηγηθεί στην ομαλότητα, μετά την απελευθέρωση. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1944 το απόγευμα, υπογράφηκε η ομώνυμη συμφωνία, Οι στρατιωτικοί ηγέτες της ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ αναλάμβαναν την υποχρέωση να απαγορεύσουν στις ανταρτικές μονάδες οποιαδήποτε δράση που θα απέβλεπε στην κατάληψη της εξουσίας. Τα Δεκεμβριανά ήταν τα γεγονότα που ακολούθησαν…

4. Η Συμφωνία της Βάρκιζας

Υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 από την τότε κυβέρνηση Πλαστήρα και αντιπροσώπους του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) μετά την ανακωχή των Δεκεμβριανών στις 11 Ιανουαρίου 1945 ανάμεσα στις βρετανικές και κυβερνητικές δυνάμεις και τον ΕΛΑΣ βάσει της οποίας οι δυνάμεις του υποχρεώθηκαν να εκκενώσουν την Αττική και τη Θεσσαλονίκη.

Τη συμφωνία αποτελούσαν εννέα άρθρα μεταξύ των οποίων τη δημιουργία μιας δημοκρατικής πολιτείας με πλήρεις πολιτικές ελευθερίες, την άρση του στρατιωτικού νόμου, την αμνηστία των πολιτικών αδικημάτων που πραγματοποιήθηκαν μετά τις 3 Δεκεμβρίου 1944, την πλήρη απελευθέρωση των συλληφθέντων από τον ΕΛΑΣ, την αποστράτευση του ΕΛΑΣ και τον πλήρη αφοπλισμό του. Στις 28 Φεβρουαρίου ολοκληρώθηκε ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ, ο οποίος παρέδωσε όλο τον οπλισμό του, πυροβόλα, όλμους, οπλοπολυβόλα, τουφέκια κ.λ.π. Μερικές μονάδες του ΕΛΑΣ όπως και ο ηγέτης του Άρης Βελουχιώτης αρνήθηκαν να δεχτούν τη συμφωνία και κατέφυγαν και πάλι στα βουνά, παρότι και ο ίδιος είχε υπογράψει την αποστράτευση του ΕΛΑΣ. Οι παραβιάσεις της συμφωνίας οδήγησαν στα δραματικά γεγονότα του εμφυλίου 1946-1949.

5. Οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου

Υπογράφηκαν το 1959 μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας. Με τις Συνθήκες αυτές τερματίστηκε η βρετανική κυριαρχία επί της Κύπρου και ιδρύθηκε ανεξάρτητο Κυπριακό κράτος. Η Συμφωνία της Ζυρίχης ουσιαστικά κατέρρευσε το 1963, μετά από αλλαγές που επιχείρησε να κάνει ο Μακάριος στο Σύνταγμα της Δημοκρατίας και τις σφοδρές ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου χρησιμοποιήθηκαν σαν δικαιολογία για την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 μετά από το πραξικόπημα Σαμψών που επιχείρησε να ανατρέψει τον Μακάριο, παρά το γεγονός ότι η Συνθήκη Εγγυήσεων δεν της έδινε το δικαίωμα ούτε για στρατιωτική δράση ούτε για παραμονή των στρατευμάτων της στο νησί μετά την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης. Το 1983, η Τουρκία κήρυξε το κατεχόμενο κυπριακό έδαφος ως «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Σε διεθνές επίπεδο αυτό δεν αναγνωρίστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη ούτε από το Συμβούλιο Ασφαλείας, εκτός από την ίδια την Τουρκία.

6. Η Συμφωνία της Μαδρίτης

Το 1997 Σημίτης και Ντεμιρέλ υπογράφουν τη Συμφωνία της Μαδρίτης με σκοπό τη μείωση της έντασης στο Αιγαίο και την απομάκρυνση του κινδύνου σύρραξης ανάμεσα στις δύο χώρες. Το κείμενο που υπογράφηκε δεν προσφέρεται για θριαμβολογίες, αλλά γεννά σοβαρές ανησυχίες…

Θα μπορούσε επίσης, όποιος ενδιαφέρεται, να ανατρέξει και σε άλλες συμφωνίες-συνθήκες, όπως η Συμφωνία-Διακήρυξη Μπάλφουρ, η Συνθήκη της Λωζάνης, η Συμφωνία Σένγκεν, ο Κανονισμός Δουβλίνου, η ίδρυση της Frontex. Από αυτές κάποιες λειτουργούν πλημμελώς και άλλες βρίσκονται υπό αμφισβήτηση.